Peter V. Brett, „Malowany człowiek”, księga I i II

W świecie co noc napadanym przez otchłańce zdziesiątkowana ludzkość kuli się ze strachu za magiczną ochroną runów. Nie zna się innego życia jak tylko bierne wyczekiwanie na świt; nikt nawet nie próbuje mierzyć się ze strachem. Niegdyś znano sposoby na przeciwstawianie się demonom, jednak wiedza ta dawno już przeminęła. Sztampowe? Banalne? Niewątpliwie, wszak walka ludzi z demonami to motyw tyleż wiekowy, co wyeksploatowany. Skąd zatem tyle pozytywnych opinii wobec Malowanego człowieka? W czym tkwi sedno jego popularności? Przyznam, że książkę przeczytałam, a dalej tego nie rozumiem.

Historia rozpoczyna się zupełnie niepozornie i pewnie nie byłoby w tym nic nagannego, gdyby tylko niepozorność nie rozrosła się na jej rozwinięcie i zakończenie. Zacznijmy jednak od początku. Oto przed nami wioska na skraju wszystkiego, niemal odcięta od świata i po brzegi wypełniona przerażeniem. W scenerii zacofanego grajdołka poznajemy jednego z głównych bohaterów, jedenastoletniego Arlena. Bieg wydarzeń sprawia, iż w duszy zdeterminowanego malca rodzi się gotowość do walki z poczwarcami. Następnie zdarzenia sprowadzają się do realizacji transakcji handlowych. Dla podpatrującego te dziwne zjawiska młodego Arlena sprawa wydaje się niezwykle zajmująca. Kto wie, może i czytelnik podzieli jego zainteresowania? Chłopiec robi oczy-spodki na widok piwnicy, piwa i wyrobów ceramicznych; dziwi się i namyśla niemal jak przykładny filozof. Co niezwykłe, filozofem wcale nie zostaje, a zamiast tego wkracza na drogę, która bezbłędnie prowadzi go od zera aż do bohatera.

Kiedy staje się jasne, że Arlenowi nie jest przeznaczony los wieśniaka, akcja przeniesiona zostaje do sąsiedniej wioski. W tej osadzie życie wiedzie Leesha, czyli dziewczynka najpiękniejsza ze wszystkich dziewcząt (Brett nie lubi bawić się w półśrodki). Pomijając detale, czytelnik musi uraczyć się odgrzewanym kotletem, a więc przeczytać o tym samym, co czym czytał już wcześniej. Sprzątanie po ataku poczwarców, dość ograniczeni mieszkańcy oraz objawienie analogiczne do odkrycia Arlena. Leesha bowiem dowiaduje się, że świat nie kończy się na rozkładaniu nóg i rodzeniu dzieci. Niestety to nie déjà vu, a przypadłość książki skonstruowanej w taki sposób, aby rozwlec wszystkie najmniej interesujące wydarzenia. Zdaje się, że autor pragnął skwapliwie opisać mentalność ludzką, życie pod kloszem i rodowód protagonistów. Szkoda, ponieważ mniej obszerne, a bardziej umiejętne nakreślenie sytuacji zdziałałoby więcej od natrętnego sypania dowodami, zwłaszcza, że opowieść od początku do końca nuży, a postaci i tak pozostają wytworami z papieru.

Dalsza fabuła przypomina budowę cepa. Pełno w niej schematycznych, niewyszukanych zagrań (np. nieustannie coś udaje się dosłownie w ostatniej chwili) i banalnych, pensjonarskich wynurzeń. Ponadto, u Bretta, tak jak u wielu debiutujących pisarzy, łatwo rozdzielić i ponazywać poszczególne fragmenty powieści. Ginie człowiek, by Arlen doznał objawienia; minstrel opowiada o przeszłości, by czytelnik poznał całą historię krainy; wszystko co zaistniało, już za chwilę ma swoją konsekwencję. Brak tutaj płynności i realizmu, wreszcie  – brak oddziaływania, które wrzuciłoby wymagającego czytelnika w wir przygód i nakazało mu przeżywać je wraz z bohaterami, nie bacząc na niekorzystne drobiazgi. Zamiast tego podczas czytania łatwo dojść do wniosku, że książkę pisano w oparciu o poradnik dla początkującego autora.

Malowany człowiek to lektura powielająca wszelkie możliwe błędy, przez które gatunek fantasy powszechnie uważa się za kiepski. Atut stanowi jedynie przyzwoity język (prawdopodobnie największa zaleta książki). To chyba jednak odrobinę mało. Innymi słowy, „jak zachwyca, kiedy nie zachwyca”?

Wydawnictwo Fabryka Słów, 2008