Spektakl i wiedza. Perspektywa społecznej teorii queer wydane w serii Gender/Queer Studies jest niezwykle ciekawym projektem łączącym teorię odmienności z analizą socjologiczną. Podzielona na dwie części – pierwszą związaną z perspektywą queer, studiami performatywnymi, teorią różNICy, oraz drugą skoncentrowaną na pojęciu wiedzy i oporu – książka dostarcza rozległej przestrzeni do refleksji. Nie będę oczywiście siliła się na polemikę z przedstawionymi tu koncepcjami, chcąc jednak zachęcić do bliższego zapoznania się z publikacją, napiszę kilka słów o jej zawartości.
Wyodrębnić należy pojęcie nadrzędne, dotyczące Performance studies – pojęcie Spektaklu. Nie ma obiektywnej rzeczywistości, nadanej odgórnie, przez siłę inną niż człowiek. Rzeczywistością jest zatem to, co za rzeczywistość uchodzi. Zarazem to jedyny dostępny dla poznania świat, symulacja, iluzja – Spektakl, w którym dominująca narracja ustanawia prawa. Jednostki poszukują reguł (od chwili socjalizacji) dających informację, kim powinni być, tożsamość jest bowiem podstawą bezpieczeństwa ontologicznego. Kobiety zatem przyjmują rolę podrzędną w stosunku do mężczyzn, ponieważ takie działanie dyktują im reguły Spektaklu. W książce podany zostaje przykład kobiety, która mimo zupełnie innych aspiracji, odgrywa rolę społecznie przyjętą – czyli ustanowioną przez Spektakl. O tym, jaka jest to rola, wiele wyjaśniać nie trzeba.
Analogiczna sytuacja dotyczy centralnego punktu problematycznego: osób nieheteroseksualnych. Kochanowski rozszerza opis, przywołując między innymi nadmierne znaczenie, jakie przypisuje się sferze seksualnej, w kontekście Spektaklu jednak dość powiedzieć, że system nie uwzględnia zachowań innych niż heteroseksualne. Osoby wykazujące się odmiennymi pragnieniami zaburzają „naturalny” ład społeczny, a w konsekwencji odbierają poczucie bezpieczeństwa jednostkom przeświadczonym o nienaruszalności reguł systemu. Najlepiej obrazuje to lęk jaki wiąże się obecnie z legalizacją związków jednopłciowych – homoseksualiści „niosą ze sobą śmiertelne zagrożenie dla naszego świata”.
Claude Levi-Strauss zaproponował koncepcję mówiącą o tym, że w zetknięciu z innym/obcym zazwyczaj stosuje się dwie strategie: antropofagiczną, normalizującą obcego, albo antropoemiczną, polegającą na pozbyciu się obcego. Kochanowski wiele miejsca poświęca na rozbudowanie opisu, także w obszarze samych homoseksualistów. Interesującym zjawiskiem jest bowiem hierarchizacja na arenie wewnętrznej: normalny gej (niemal znormalizowany?) odcina się od tzw. przegiętych ciotek, zaś normalna (femme?) lesbijka może uważać za gorszą kategorię lesbijkę butch. Mechanizm ten obrazuje chęć poddania się normom Spektaklu, nawet jeśli całkowite podporządkowanie jest niewykonalne.
Powyższy wycinek jest jedynie pobieżnym nakreśleniem omawianych przez Kochanowskiego zagadnień, wszystkich zainteresowanych odsyłam więc do całości. Ze względu na specyfikę pracy naukowej książkę poleciłabym głównie zaznajomionym – chociaż w minimalnym stopniu – z socjologią czy studiami nad płcią społeczno-kulturową. Z drugiej jednak strony publikacja uwzględnia wprowadzenia i podstawowe informacje, zatem można potraktować ją również jako początek zgłębiania tematu.
Wydawnictwo Wschód-Zachód, 2009
0 komentarze:
Prześlij komentarz